Duikers halen wrakken op bodem Waddenzee leeg

Niet alleen in de Javazee, maar ook in de Waddenzee en de Noordzee worden oorlogsgraven op de zeebodem geschonden. Dat zegt de Groninger onderzoeker Remy Luttik. Hij nam onlangs contact op met nabestaanden van Britse zeelieden die hun graf vonden in de Nederlandse kustwateren, omdat hij zich zorgen maakt over het schenden van de graven van omgekomen opvarenden. In Engeland leidt de kwestie tot veel ophef.

Stoffelijke resten

In Britse media wordt geschreven dat duikers uit onder meer Noord-Nederland zijn betrokken bij het plunderen van gezonken oorlogsschepen en duikboten. Het gaat bijvoorbeeld om de Britse duikboten E5 en E3 uit de Eerste Wereldoorlog, die ten noorden van Schiermonnikoog op de zeebodem rusten. Hoewel het oorlogsgraven zijn, namen duikers tal van objecten mee naar boven. De kans dat ze daarbij ook stoffelijke resten tegenkwamen is groot.

,,Er liggen soms wel degelijk skeletten in en rond dergelijke wrakken. Het is gewoon grafschennis. Het is heel ernstig. Ik weet van een geval waarbij duikers een compartiment van een duikboot openmaakten. Ze zullen niet gauw toegeven dat ze af en toe op stoffelijke resten stuiten, want dan hebben ze een probleem’’, aldus Luttik.

Hij wil dat de overheid meer doet om oorlogsgraven en maritiem erfgoed onder water te beschermen. ,,Het belang van de nabestaanden wordt compleet vergeten. Het gaat uiteindelijk om die mensen en niet om de archeologen.’’

‘Zwaar overdreven’

Duiker Henk Bos van Duikteam Zeester uit Lauwersoog vindt dat de zaak zwaar wordt overdreven. ,,We vernietigen helemaal geen erfgoed. Het enige dat we doen is het monitoren van de wrakken. We werken samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), zij controleren ons ook.’’

,,Van grafrovers is al helemaal geen sprake. Je vindt helemaal niets terug van mensen op de zeebodem. En wat die schepen betreft: ijzer corrodeert, je treft alleen koperen, bronzen en houten voorwerpen aan. En wat wij niet meenemen van de zeebodem, verdwijnt onder het zand’’, aldus de duiker.

Willemien van de Langemheen van de RCE erkent dat het beschermen van zeemansgraven ingewikkeld is, zeker wanneer een wrak buiten de Nederlandse territoriale wateren ligt. Maar, zegt ze ook: ,,Bij oorlogsgraven zijn er altijd slachtoffers in beeld. Wij vinden dat mensen daar zorgvuldig mee om moeten gaan en ze met rust moeten laten.’’

‘Zorgwekkend’

SP-Kamerlid Sandra Beckerman, opgeleid als archeoloog, is bezorgd over de manier waarop met scheepswrakken en mogelijke stoffelijke resten van opvarenden wordt omgesprongen. ,,Ik vind het zorgwekkend. Veel duikers doen goede dingen. Maar het gaat nog steeds op grote schaal mis. De minister moet daar veel meer aandacht voor hebben. Dat geldt ook voor de handhaving. De erfgoedinspectie is maar heel klein.’’

In oktober 2016 stuurde het Duitse Consulaat-Generaal een advocaat af op Duikteam Zeester. Die eiste in een brief de wrakstukken terug die afkomstig waren van de Duitse kruiser SMS Mainz, die zonk in de Slag bij Helgoland in augustus 1914. ,,U heeft het zeemansgraf van de 89 overleden bemanningsleden grof geschonden, een strafbaar gesteld misdrijf’’, schreef de advocaat namens het consulaat aan de duikers.

Er liggen zo’n 1200 scheepswrakken ten noorden van de waddeneilanden en in de hele Noordzee 30.000 stuks.